REVIEW SÁCH NGỒI KHÓC TRÊN CÂY

Tác giả: Nguyễn Nhật Ánh

Ngồi khóc trên cây là một tiểu thuyết dành cho thanh thiếu niên của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh, một tác phẩm đã đem đến luồng gió tươi mát, mộc mạc và giản dị bởi sự thuần khiết của mối tình đầu. Tình đầu chớm nở tựa như bông cỏ dại và cuộc tình đó đã bắt đầu một cách vô tình tự nhiên như những vệt nắng đầu hè. Trong suốt dòng chảy của câu chuyện, bác Ánh đã đưa chúng ta tới những kỉ niệm thời con trẻ trong ký ức của chính mình, những hình ảnh mộc mạc, đơn thuần nhưng mới mẻ về tình yêu.

Đôi nét về Ngồi góc trên cây

Ngồi khóc trên cây là một trong các truyện dài của Nguyễn Nhật Ánh, ra đời sau Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ và trước Chúc một ngày tốt lành. Mở đầu là kỳ nghỉ hè tại ngôi làng Đo Đo thơ mộng ven bờ sông Kiếp Bạc với những đứa trẻ mới lớn có vô vàn trò chơi đơn sơ, mộc mạc nhưng luôn hấp dẫn chúng. Tác phẩm xoay quanh mối tình hồn nhiên, trong trẻo giữa chàng sinh viên trẻ Đông và cô bé 14 tuổi được cả làng gọi bằng cái tên “Rùa”. Mối tình đầu trong veo của hai người có giống tình đầu của bạn thời đi học? Và bạn có nhìn thấy bóng dáng của chính mình trong cách họ thương nhau giấu giếm, không dám làm nhau tổn thương và khát khao hạnh phúc đến nghẹt thở?

“Nồng nàn lên với

Cốc rượu lên tay

Xanh xanh lên với

Trời cao ngàn ngày

Dài nhanh lên với

Tóc xõa ngang mày

Lớn nhanh lên với

Bé bỏng chiều nay”

Ngồi khóc trên cây khai thác sâu vào những suy tư, trăn trở nội tâm của những cô cậu tuổi mới lớn trên nền điệu gợi về tuổi thơ sống chan hòa với thiên nhiên cây cỏ, phảng phất phong vị miền quê và tình làng nghĩa xóm. Bối cảnh của tác phẩm diễn ra chủ yếu ở làng Đo Đo, ngôi làng quen thuộc trong các tác phẩm của Nguyễn Nhật Ánh.

Không giống với nhiều tác phẩm trước đó của bác Ánh, Ngồi khóc trên cây được tác giả đưa vào nhiều nghịch cảnh éo le, bi thương như nhằm thử thách các nhân vật và giúp họ trưởng thành hơn về mặt tình cảm theo thời gian.

Tình đầu trong sáng, thơ ngây

Rùa là cô bé hồn nhiên, trong sáng của thiên nhiên núi rừng nhưng lại đầy khí chất mạnh mẽ. Hoàn cảnh cơ cực và những bất hạnh từ thời ấu thơ đã giúp em trở nên cứng cỏi nhưng vẫn luôn vui vẻ, lạc quan, với mái tóc cháy nắng cắt lởm chởm cùng khuôn mặt khả ái. Còn Đông là cậu sinh viên thành phố về thăm quê nhân kì nghỉ hè. Tại đây cậu đã tình cờ gặp Rùa và trở thành người bạn duy nhất chơi với cô bé, nói chuyện, lắng nghe, và luôn quan tâm tới cô.

Tác phẩm gồm ba chương dài. Truyện kể về mối tình đầu ngây ngô, trong sáng, nhẹ nhàng giữa Đông và Rùa. Em họ của Đông là Thục rủ anh đến chợ Kế Xuyên chơi và đó cũng là lần đầu tiên cậu tình cờ gặp Rùa. Chính Đông cũng thừa nhận rằng cậu sẽ quên mất hình ảnh đó nếu sáng hôm sau không có bóng dáng ai đó nhìn trộm qua khe liếp khi cậu đang đọc sách. Lần thứ hai ngước lên, Đông bắt gặp một đôi mắt đen láy lấp ló chỗ khe hở của hai tấm phên với mái tóc kì cục, Đông đã nhận ra cô bé Rùa. Cô bé có vẻ rất lúng túng và bối rối khi bị phát hiện, bởi đến lần thứ hai khi bị phát hiện, bằng giọng nói nhẹ nhàng hỏi thăm, cô bé mới can đảm bước đến chỗ Đông ngồi. Hôm đó, cậu theo Rùa lên nhà cô bé chơi trong lúc tiện đường lên nhà cô Út. Rùa đã dẫn Đông đi thăm thú những nơi cô bé hay ghé chơi, và từ đó đã nảy nở một tình bạn đẹp giữa hai người.

Lúc đầu, Đông chỉ thương Rùa bởi hoàn cảnh của cô và tỏ ra bất bình khi cô luôn bị bạn bè xa lánh, trêu chọc. Tuy nhiên, càng về sau, khi tiếp xúc và hiểu thêm nhiều hơn về cô bé, chính sự thơ ngây, hồn nhiên và nhân hậu của Rùa đã khiến Đông rung động. Phải chăng chính sự khác biệt với những đứa trẻ khác của Rùa đã làm Đông rung động. Rùa là một cô bé đáng yêu và đặc biệt so với đám trẻ con xung quanh. Rùa rất yêu quý những con thú nhỏ trong rừng và có thể kết bạn với chúng. Cô đặt cho chúng những cái tên ngộ nghĩnh như con Tập Tễnh, thằng Miếng Vá,... Cô luôn bao dung, che chở, bảo vệ những con thú nhỏ trong rừng khỏi phường săn của làng. Bất chấp sự dọa nạt của những người thợ săn, Rùa liên tục phá hỏng các bẫy thú. Chính vì thế, phường săn luôn ác cảm, thù ghét với Rùa và luôn bịa chuyện không hay để làm hại em.

Một lần, Rùa đã dẫn Đông vào khu rừng trên đồi, cậu đã rất ngạc nhiên khi thấy các con thú hoang theo chân cô bé đến một vùng đất bí ẩn tận sâu trong rừng. Đây là nơi Rùa giấu những con thú khỏi những hoạt động của phường săn, trong đó có một chú nai con rất đẹp mà mỗi lần đến thăm, Rùa đều kể cho nó nghe những câu chuyện mà cô được ông ngoại kể cho khi còn nhỏ.

Tâm hồn của cả hai đồng điệu vào nhau như những đóa hoa dại mới chớm nở đã vội hòa quyện hương thơm phảng phất đầu mùa. Nụ hôn đầu vụng dại trong khu vườn diễn ra một cách nhẹ nhàng, bối rối, bỡ ngỡ nhưng vô cùng đáng yêu. Sau khi trở lại rừng ngày hôm đó, trong một tai nạn nhỏ, Đông đã không cầm được lòng mình mà đặt lên môi Rùa nụ hôn đầu đời. Cái ngượng đến chín mặt của Đông khi cả hai môi kề môi được tác giả miêu tả một cách tỉ mỉ đã báo hiệu một tình yêu trong sáng, hồn nhiên đang nảy nở.

Dù đã hứa hẹn với đi chơi cùng cậu em họ Thục vào ngày hôm sau nhưng Đông không thể kìm lòng mình mà lén chạy sang nhà Rùa. Tại đây, điều cậu luôn lo lắng cho Rùa đã ập tới. Rùa đã bị bao vây bởi những người thợ săn muốn hỏi tội cô bé vì đã phá bẫy của họ khi cùng vào rừng cùng với Đông hôm trước. Cơn giận làm mặt người nào người nấy đỏ gay đỏ gắt và sự tức giận của chú Ngãi, một trong số họ, đã lên đến điểm khi chú ấy đã nói ra sự thật cay đắng về cái chết của cha Rùa. Câu nói cuat chú Ngãi làm Rùa cảm thấy vô cùng tội lỗi, cơ thể em run bần bật, mặt héo lại. Mặc những lời phủ nhận và an ủi từ những người thợ săn còn lại, bé Rùa vẫn không nói tiếng nào, đôi mắt em ầng ậng nước nhìn vào điểm vô hình nào đó. Sự thật chưa rõ ràng, nhưng thái độ của ba người thợ săn còn lại đối với Rùa lập tức thay đổi, kể từ khi chú Ngãi đã vô tình tố cáo nguyên nhân cái chết thật sự của ba cô bé. Họ không nhắc đến hành động pháp phách trước đây của cô, bênh vực cho bố cô và thay đổi các xưng hô thành bác - con.

Với nỗi lòng mong mỏi và lời hứa hẹn đầy ngổn ngang, tối hôm trước khi trở lại Sài Gòn, Đông và Rùa đã thổ lộ tình cảm họ dành cho nhau và những lời hẹn ước cho tương lai của cả hai đứa:

- Anh đừng buồn nhé! Em sẽ lớn! Em sẽ lớn nhanh thôi mà!

…

- Anh còn thích em không?

- Em biết là anh thích em mà!

Hạnh phúc chưa trọn vẹn nhưng nỗi đau đã ập tới

Tưởng chừng Đông trở lại Sài Gòn với những niềm mong mỏi và những lời hứa hẹn giữa cậu và cô bé Rùa, rằng cậu sẽ trở lại sớm thôi để thăm và lại cùng chơi với cô. Chẳng ai nghĩ rằng lần chia xa ấy lại kéo dài những ba năm, chẳng ai ngăn cản, chẳng bận rộn, chỉ là do tự cậu quyết định. Quyết định đó bắt nguồn từ buổi sáng Thục tiễn Đông ra ven đường quốc lộ chờ chuyến xe sớm. Lời nói của Thục sáng hôm đó cùng với thái độ của ông nội Rùa lúc cậu đến nhà cô, như một minh chứng khẳng định việc họ là anh em chú bác. Cậu cảm thấy dường như mọi thứ sụp đổ ngay trước mắt, dường như có bàn tay vô hình nào của định mệnh đã bẻ cong tình cảm sâu thẳm này của hai người. Đông đã trốn tránh việc quay trở về làng Đo Đo để quên đi mối tình đầu. Chưa dừng lại ở đó, thêm một cú sốc nữa ập đến với Đông, cậu phát hiện mình bị ung thư máu. Tuyệt vọng, Đông quyết định bỏ mặc lý trí mà trở lại làng Đo Đo, một phần để chia tay với những người thân của mình, một phần anh muốn đối mặt với chuyện tình cảm giữa cậu và Rùa. Sau ba nằm, Rùa đã trưởng thành hơn, không còn là cô bé với mái tóc cháy nắng ngày nào, đã trở thành một thiếu nữ xinh xắn với mái tóc đen dài óng ả. Khi về làng, Đông rất bối rối, đau đớn như một vết cứa khắc sâu thêm vào vết thương lòng và cậu luôn tìm cách lảnh tránh Rùa và trốn tránh đối mặt với những tình cảm cậu dành cho cô bé. Cuối cùng, Đông quyết định đi tìm bà nội của Rùa để thưa chuyện, và cuộc đời đã mỉm cười với cậu khi xóa nhòa những nghi hoặc dằn vặt cậu trong suốt ba năm. Đông đã rất mừng rỡ khi biết rằng họ không hề có quan hệ huyết thống như mọi người lầm tưởng. Cậu đã trở nên vui vẻ chơi đùa cùng với Rùa như trước đây, thậm chí Đông còn quên mất căn bệnh của chính mình. Thời gian vui vẻ đó không thể kéo dài được mãi, Đông phải trở lại Sài Gòn để chữa bệnh.

Cuộc sống tươi đẹp như trở lại với Đông, niềm vui tiếp tục đến khi cậu được kết luận là không hề có bệnh, không hề bị ung thư máu mà chỉ bị thiếu máu dinh dưỡng mà thôi. Đông vui mừng, tràn trề hy vọng vào chuyện tình của mình và Rùa, cậu lập tức quay trở lại làng Đo Đo để gặp người mình yêu, để kể cho cô những biến cố đã xảy ra và điều kỳ diệu đã đến với mình như thế nào. Niềm vui chưa được bao lâu, về làng Đông phải đón một tin sốc là Rùa đã chết. Cô bé đã gặp nước trong một lần cứu các em nhỏ đang băng sông Kiếp Bạc lúc nước đang chảy xiết. Đông vô cùng đau đớn và suy sụp, anh nhớ Rùa da diết.

“Tôi vịn vào thềm giếng để đừng khuỵu chân xuống nhưng đôi tay đôi bỗng trở nên yếu ớt, cuối cùng tôi đành ngồi bệt xuống nền giếng trơn ướt, trong một giây thấy thế giới thi nhau rạn vỡ: phiến đá, bầu trời, trái tim tôi…”

Trước khi trở lại Sài Gòn, Đông đã cùng với Thục và bé loan vào rừng, quay lại nơi mà một tình yêu đẹp bắt đầu chớm nở, để sống lại những kỉ niệm mà hai người đã vui vẻ bên nhau. Tại khu rừng đó, trong lúc đau xót nhìn ngắm những cảnh vật năm xưa, Đông nghe như có tiếng hát của Rùa vang vọng đâu đó:

“Bầy châu chấu khiêu vũ

Bọ chét, bọ chét à

Con kiến trong hàng đã ngủ

Đố mày tìm cho ra…”

Đông leo lên một cây bứa để quan sát kỹ hơn và rơi những giọt nước mắt khi bắt gặp bóng dáng người con gái mà cậu yêu thương. Đông cố mở to mắt, cố làm mình đau để kiểm tra xem mình có đang nằm mơ hay không, nhưng thực sự Rùa đã giữ đúng lời hứa, cô vẫn đợi anh về. Trong phút chốc, đủ mọi loại cảm xúc ùa đến, nước mắt thi nhau lăn dài trên khuôn mặt cậu.

Một chuyện tình dang dở

Những giọt nước mắt rơi trên cuộc tình đẹp nhưng nhiều khó khăn giữa Đông và Rùa. Trái tim thổn thức, đập lên dại khờ. Đâu phải chỉ một lần xa cách, những chơi vơi từ đôi lần tim như lệch nhịp, mặc chát, đắng cay và ngọt ngào như được nếm bởi chính vị giác. Nước mắt, và cả những nỗi buồn quyện vào hạnh phúc.

Thứ hạnh phúc ấy được vẽ lên không chỉ tồn tại trong câu chuyện mà nó còn lan tỏa đến trái tim của người đọc thông qua ngôn từ bình dị, cách kể chuyện khơi gợi sự đồng cảm của Nguyễn Nhật Ánh. Đâu đó, từ tận sâu trong đáy lòng mình, ta thấy bóng dáng mình của những ngày xưa. Truyện của bác Ánh là vậy, không quá sướt mướt như tiểu thuyết ngôn tình nhưng lại người đọc ngấn lệ và bồi hồi, cũng không như trinh thám nhưng vẫn thử thách người đọc qua những bước ngoặt của câu chuyện.

Lời kết

Bên cạnh mối tình đẹp mà dang dở giữa Đông và Rùa đem đến cho độc giả nhiều cảm xúc vui buồn lẫn lộn, Nguyễn Nhật Ánh còn lồng ghép vào khung cảnh làng quê Đo Đo thanh bình, khu rừng tươi đẹp và thế giới của bọn trẻ con ở làng hết sức vui nhộn và đáng yêu:

“Một năm của bọn chúng có tới sáu mùa: mùa giấy kính, mùa nắp keng, mùa cọng dừa, mùa bao thuốc lá, mùa thả diều, mùa chong chóng.”

Mỗi một mua chúng lại sử dụng những vật dụng đó như một hình thức trao đổi hay còn gọi là “tiền” theo cách mà đám trẻ làng Đo Đo vẫn gọi.

Ở đây, ta thấy được vẻ đẹp mộc mạc, kiên nhẫn và đơn sơ nhưng lại giàu tình cảm. Văn chương của Nguyễn Nhật Ánh không phải là tiểu thuyết ngôn tình lãng mạn nhưng vẫn trau dồi tình cảm đôi lứa chân thành. Truyện phù hợp với mọi lứa tuổi, khiến người đọc được trải qua nhiều cung bậc cảm xúc, từ suýt xoa, cay cay sống mũi và mừng rỡ reo vui những cung có những giây phút ngấn lệ vì những thứ chưa trọn vện nhưng lại ấm áp của một tình yêu trong ngần.

Ngồi khóc trên cây mang đến những ta nhiều cảm xúc và thay đổi liên tục từ vui sang buồn, từ buồn sang vui. đọc xong câu chuyện, gập lại những trang sách ta vẫn thấy mình vẫn còn quá nhiều cảm xúc lẫn lộn cho mối tình trong sáng giữa Đông và Rùa. Đây quả thực là một cuốn sách không thể bỏ qua cho những ai muốn tìm lại kí ức tuổi thơ, và như được chính mình trải qua những cảm xúc yêu thương trong trẻo đầu đời.